ترکیه یک کشور توریستی و محبوب در تقاطع دو قاره آسیا و اروپا به شمار می‌رود. موقعیت جغرافیایی استراتژیک این کشور، آن را به یک پل مهم اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین این قاره‌ها تبدیل کرده است. کشور ترکیه با 8 کشور دیگر در شهرهای مختلف خود مرز مشترک دارد و روابط گسترده بین‌المللی آن از طریق این مرزها، بر زندگی مردم و جریان مهاجرت اثرگذار است.
علاوه بر مردم بومی این کشور، بسیاری از مهاجرانی که به دلایل مختلف به زندگی در این کشور رو آورده‌اند نیز می‌توانند از این همسایگی‌ها در پیشرفت خود بهره‌مند شوند. از این موارد می‌توان به امکان شرکت در برنامه‌های تبادل دانشجویی و فرصت تحصیل در کشورهای هم‌مرز با ترکیه برای دانشجویان مهاجر اشاره کرد. در این مطلب قصد داریم به معرفی کشورهای هم‌مرز با ترکیه و تأثیر این همسایگی‌ها بپردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.
همسایگان شمال غربی ترکیه
ترکیه در شمال غربی با دو کشور یونان و بلغارستان به‌عنوان دو کشور مهم اروپایی هم مرز و همسایه است. در ادامه این دو کشور را به همراه ویژگی‌های مهم آن‌ها در مرز مشترک با ترکیه معرفی می‌کنیم:
یونان
یونان از همسایگان شمال غربی ترکیه در دو نوع مرز زمینی و دریایی است. مرز زمینی این 2 کشور حدود 206 کیلومتر بوده و مرز دریایی آن از یک رودخانه مرزی به نام رود مرایچ یا Meriç عبور می‌کند. کشور یونان دارای جمعیتی بیش از 10 میلیون نفر بوده و به لحاظ وسعت، یکی از کشورهای کوچک اروپا شناخته می‌شود.
یونان و ترکیه تاریخچه‌ای طولانی و پر از چالش را در همسایگی هم تجربه کرده‌اند. این موضوع گاهی منجر به ایجاد تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین این دو کشور شده است؛ اما به دلیل شباهت‌های فرهنگی علی‌الخصوص در مناطق مرزی، هنوز هم این دو کشور تأثیرات گسترده‌ای بر یکدیگر می‌گذارند. سنت‌های فرهنگی و آیینی در زمینه‌های موسیقی، غذاها و سایر برنامه‌های فرهنگی در این مرز، جذابیت بالایی برای گردشگران این منطقه دارد و این موضوع می‌تواند به اقتصاد هر دو کشور کمک کند. روابط فرهنگی ترکیه و یونان علی‌الخصوص در شهرهای مرزی مانند ادیرنه و تسالونیکی بیشتر به چشم می‌خورد.
بلغارستان
بلغارستان همسایه دیگر ترکیه در شمال غربی این کشور است که 269 کیلومتر مرز مشترک با یکدیگر دارند. مرکز مشترک ترکیه و بلغارستان را می‌توان یکی از اصلی‌ترین دروازه‌های ورود به اروپا دانست. گذرگاه‌های مرزی مجهزی که در این منطقه واقع شده‌اند، همکاری و تبادلات گسترده‌ای به لحاظ اقتصادی بین دو کشور برقرار کرده‌اند.
بنا به اطلاعات ارائه شده توسط منبع بسیار معتبر فارسی زبان در زمینه تحصیل در ترکیه و بلغارستان، یعنی آرتان بورس تاپ، دانشجویان می‌توانند از طریق برنامه اراسموس پلاس، با بررسی توافقات بین دانشگاه مبدأ و مقصد و ارائه مدارک لازم، برای گذراندن یک یا دو ترم تحصیلی در دانشگاهی در ترکیه یا بلغارستان اقدام کرده و از بورسیه این برنامه بهره‌مند شوند؛ همچنین، توافقات دوجانبه بین دانشگاه‌های دو کشور نیز فرصت‌های مشابهی را برای تبادل دانشجو فراهم می‌کند که شرایط و بورسیه‌های آن ممکن است متفاوت باشد و پس از اتمام دوره، واحدهای گذرانده شده به دانشگاه مبدأ منتقل می‌شوند. شایان ذکر است که در سال‌های اخیر، به دلیل همسایگی جغرافیایی و روابط رو به رشد بین بلغارستان و ترکیه، درخواست‌های تبادل دانشجویی بین دانشگاه‌های این دو کشور افزایش چشمگیری داشته است.
همسایگان شمال شرقی ترکیه
در شمال شرقی، ترکیه با 2 کشور گرجستان و ارمنستان مرز مشترک دارد. یکی از مزیت‌های داشتن پاسپورت ترکیه و سفر به این کشور، امکان سفر به کشورهای همسایه آن بدون نیاز به ویزا و یا با ویزای فرودگاهی است. بنابراین شما می‌توانید برای بازدید از 2 کشور گرجستان و ارمنستان و یا سایر کشورهای همسایه ترکیه، تنها با دارا بودن پاسپورت ترکیه اقدام کنید و نه‌تنها از فرصت‌های تحصیلی، تجاری و گردشگری در این کشور، بلکه در کشورهای همسایه آن نیز به‌راحتی بهره‌مند شوید.
در ادامه به معرفی دو کشور گرجستان و ارمنستان در همسایگی ترکیه می‌پردازیم.
گرجستان
گرجستان یک کشور قفقازی در نزدیکی دریای سیاه است که با ترکیه از سمت جنوب مرز مشترک دارد. مرز ساربین (Sarp) بین این دو کشور حدود 276 کیلومتر است و به‌عنوان یک گذرگاه مهم شناخته می‌شود. در بین همسایگان ترکیه، گرجستان یکی از کشورهایی است که می‌توان گفت تقریباً در همه ابعاد فرهنگی، تجاری، سیاسی و اقتصادی، همکاری‌های گسترده‌ای با ترکیه برقرار کرده است.
مرز گرجستان و ترکیه، روزانه میزبان تعداد بسیار زیادی از مسافران و یا کامیون‌ها و خودروهایی است که به‌قصد تجارت از آن عبور می‌کنند. همچنین لازم به ذکر است که این دو کشور، تشابهات بسیاری در مسائل فرهنگی داشته و به‌ویژه در مناطق مرزی، مردم از آداب‌ورسوم یکدیگر در زمینه‌های رقص، موسیقی، غذاها و… تا حد زیادی تأثیر می‌پذیرند.
ارمنستان
ارمنستان یکی دیگر از همسایه‌های ترکیه از سمت شمال شرق است که مرزی به طول حدوداً 328 کیلومتر با آن دارد. بر خلاف کشورهایی که تاکنون معرفی شد، مرز ارمنستان و ترکیه از دهه 90 بسته شده است. این موضوع به دلیل مشکلات و درگیری‌های تاریخی بین دو کشور در سال‌های دور رخ داده و با وجود تلاش‌هایی در راستای صلح و همکاری بین دو کشور، اما برخی مسائل مانع بازگشایی این مرزها شده‌اند.
همسایگان شرقی ترکیه
کشور ترکیه از سمت شرق با 2 کشور از همسایگان آسیایی خود یعنی ایران و جمهوری آذربایجان دارای مرز مشترک است. این مرزها همواره محل تعاملات فرهنگی و اقتصادی کشور ترکیه بوده‌اند. در ادامه با همسایگان شرقی ترکیه بیشتر آشنا می‌شویم:
ایران
همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، کشور ترکیه از شرق مرز مشترکی با ایران به طول 534 کیلومتر دارد. این مرز را می‌توان یکی از طولانی‌ترین مرزهای ترکیه در همسایگی‌های آن با کشورهای اطراف دانست و از همین رو، مرز مهمی نیز به شمار می‌رود. پایانه مرزی گوربلاق (Gürbulak)در این منطقه یکی از مسیرهای زمینی و پر تردد در بین این دو کشور است. علاوه بر گردشگرها و تجار، دانشجویان بسیاری از ایران در راستای تحصیل در دانشگاه‌های برتر ترکیه و بالعکس در این گذرگاه در رفت و آمدند.
ایران و ترکیه همواره روابط بسیار دوستانه‌ای با تمرکز بر منافع هر دو طرف برقرار کرده‌اند. در طی این روابط، ایران و ترکیه در مرز خود تبادلات گسترده فرهنگی، گردشگری و تجاری داشته‌اند. شهرهای مرزی دو کشور مانند خوی و وان از جمله مراکز مهم در تعامل دو کشور به شمار می‌روند.
جمهوری آذربایجان
کشور آذربایجان نیز از دیگر همسایگان شرقی ترکیه است که مرزی با طول تنها 17 کیلومتر با این کشور دارد. البته اهمیت همسایگی با این کشور بسیار بالاتر از میزان طول همسایگی است. مرز مشترک ترکیه و جمهوری آذربایجان یک مسیر زمینی بسیار مهم و استراتژیک بین این دو کشور شناخته می‌شود.
عبور یک پروژه بزرگ خط گازی مشترک از این مرز (TANAP) به نقش مهم این همسایگی اشاره دارد. علاوه بر این، جمهوری آذربایجان و ترکیه از ابعاد مختلفی مانند زبان و فرهنگ، مذهب و سنت‌ها دارای اشتراکات زیادی خصوصاً در مناطق مرزی هستند که این موضوع به تعاملات دوستانه و ارتباطات قوی دو کشور می‌افزاید.
همسایگان جنوب شرقی
تا اینجا با 6 کشور از همسایه‌های ترکیه آشنا شدیم. تعدد همسایگی‌های ترکیه برای بسیاری از ساکنان آن فرصت فوق‌العاده‌ای به شمار می‌رود. برای مثال دانشجویانی که در رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین‌الملل یا تجارت بین‌الملل در ترکیه مشغول به تحصیل هستند، به دلیل وجود روابط و تعاملات گسترده این کشور با همسایگان خود، می‌توانند از فرصت‌های شغلی گوناگونی پس از فارغ‌التحصیلی بهره‌مند شوند.
سوریه و عراق از دیگر همسایه‌های ترکیه هستند که در جنوب شرقی ترکیه واقع شده‌اند. در این مرزها، ترکیه در مجاورت کشورهایی با چالش‌ها و درگیری‌های متعدد سیاسی و امنیتی است که این موضوع می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهایی را به طور توأمان برای این کشور در پی داشته باشد. در ادامه آخرین کشورهای همسایه ترکیه را نیز معرفی می‌کنیم:
سوریه
سوریه همسایه‌ای در جنوب شرقی کشور ترکیه با بیشترین مرز مشترک زمینی است. این مرز که تا 900 کیلومتر نیز می‌رسد، از استان‌های هاتای، شانلی‌اورفا، ماردین و غازی‌عنتپ در ترکیه عبور می‌کند. وجود جنگ‌های داخلی و تلاطم‌های کشور سوریه، امنیت مرزی این دو کشور را نیز تا حدی دچار اختلال کرده؛ اما ترکیه در مرز خود با سوریه، همواره میزبان پناهندگان مصیبت‌زده در جنگ‌ها بوده و آن‌ها را در شهرهای مرزی سکونت داده است.
ترکیه در شهرهای مرزی با سوریه، چالش‌های امنیتی بسیار زیادی دارد، هرچند این موضوع مانع رفتارهای انسان‌دوستانه و خیرخواهانه این کشور در برخورد با مردم سوریه نشده، اما کیفیت روابط این دو کشور تا حد زیادی پیچیده و وابسته به عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی در برهه‌های زمانی مختلف است.
عراق
آخرین مورد از همسایه‌های ترکیه، کشور عراق با حدود 367 کیلومتر مرز مشترک است که در جنوب شرق آن قرار دارد. گذرگاه حبور که در فاصله کمی از شهر شیرناک قرار دارد، از مهم‌ترین گذرگاه‌های مرز مشترک ترکیه و عراق به شمار می‌رود. دسترسی کشور ترکیه به منابع نفتی اقلیم کردستان در کشور عراق از طریق این مرز، به همکاری‌های تجاری گسترده‌ای در این منطقه منجر شده است. ترکیه و عراق نه‌تنها روابط تاریخی عمیق و طولانی‌ای دارند؛ بلکه وجود منافع تجاری و شراکت بین این دو کشور تعاملات دوستانه و مثبت در این مرز را به دنبال داشته است.
مرزهای دریایی ترکیه
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کشور ترکیه، دارابودن 4 مرز دریایی در اطراف آن است که می‌تواند فرصت‌ها و جاذبه‌های بسیاری را در ابعاد گوناگون برای این کشور به همراه داشته باشد. این دریاها نه‌تنها در رونق اقتصادی کشور، نقش چشمگیری ایفا می‌کنند، بلکه به‌عنوان قطب‌های گردشگری و تجاری نیز شمرده می‌شوند. در ادامه مرزهای دریایی ترکیه را معرفی می‌کنیم:
دریای سیاه
دریای سیاه که به زبان ترکی به نام کارادنیز شناخته می‌شود، در شمال کشور ترکیه واقع شده است. از بنادر بسیار مهم این دریا در کشور ترکیه می‌توان به استانبول، باتومی، سامسون، ترابزون و غیره اشاره کرد. دریای سیاه نه‌تنها در تجارت داخلی کشور ترکیه اثرگذار است؛ بلکه نقش پررنگی در ارتباطات تجاری این کشور با سایر کشورهای ساحلی اطراف دریای سیاه مانند روسیه و اوکراین ایفا می‌کند.
دریای مرمره
دریای مرمره یک دریا در دل کشور ترکیه است که به طور کامل توسط مرزهای این کشور احاطه می‌شود. این دریا از طریق تنگه بسفر به دریای سیاه و از طریق تنگه داردانل به دریای اژه راه می‌یابد. دریای مرمره را می‌توان از نقاط استراتژیک و مهم کشور ترکیه به شمار آورد؛ چرا که جداکننده بخش اروپایی و آسیایی این کشور است و خود نیز به هر 2 قاره تعلق دارد. بزرگ‌ترین شهر ساحلی دریای مرمره استانبول است که در تنگه بسفر به دو قسمت تقسیم می‌شود.
دریای اژه
دریای اژه که در غرب ترکیه واقع شده، از دیگر دریاهای مهم این کشور به شمار می‌رود. این دریا به‌عنوان مرز بین کشور یونان و ترکیه شناخته می‌شود و در این مرز، روابط سیاسی و اقتصادی متعددی را رقم می‌زند. برخی از مهم‌ترین جزایر کشور یونان در این دریا و در نزدیکی ترکیه قرار گرفته‌اند که از آن‌ها می‌توان به میسی و رودس اشاره کرد.
دریای مدیترانه
دریای مدیترانه یا با نام ترکی آن Akdeniz در جنوب کشور ترکیه واقع شده است. این دریا مرز آبی کشور ترکیه را با کشورهای یونان، لبنان، سوریه، اسرائیل و قبرس را شکل می‌دهد. در بنادر مهم این دریا مانند مرسین، اسکندرون و آنتالیا، به طور گسترده صادرات محصولات کشاورزی، مواد غذایی، پوشاک و غیره انجام می‌شود. از نقش گردشگری سواحل دریای مدیترانه در ترکیه و در مناطق کاس، آنتالیا، مارماریس و غیره نیز نباید غافل شد.
تاثیر همسایگی بر فرهنگ و زندگی مردم ترکیه
اکنون که با تمام همسایه‌های ترکیه و روابط و تعاملات بین این کشور با کشورهای اطراف آن آشنا شدید، حتماً می‌دانید که تمامی این روابط تا چه اندازه بر زندگی روزمره مردم ترکیه تأثیرگذار است. تنوع و تعدد مرزهای ترکیه با کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی از یک‌سو و وجود مرزهای مختلف زمینی و هوایی از سویی دیگر بر نوع تعاملات مرزی اثرگذارند. این تأثیرات در جنبه‌های مختلفی از زندگی مردم ترکیه به چشم می‌خورند. از گویش و زبان مشترک در شهرهای مرزی گرفته تا سنت‌های مشترک. زندگی مردم ترکیه علی‌الخصوص در مناطق مرزی آن، با فرهنگ همسایگان خود ترکیب شده است.
تأثیر همسایگی‌های ترکیه بر زندگی مردم تنها در کشورهایی با آداب‌ورسوم یکسان نیست. بلکه در ارتباط با کشورهای اروپایی، تقابل فرهنگ‌های آسیایی و اروپایی در کنار هم هم‌زیستی فرهنگی منعطفی را ایجاد کرده است که در نهایت به احترام بین اقشار مختلف مردم و همچنین گردشگران و مهاجران منجر می‌شود. این تأثیرات در مناطق مرزی در قالب روابط تجاری و اجتماعی و در شهرهای بزرگ در قالب ترکیب فرهنگ‌های محلی و بین‌المللی خود را نشان می‌دهد. به‌طورکلی جغرافیا همواره بر فرهنگ و زندگی مردم یک کشور تأثیرگذار است و وجود همسایگی‌های متعدد این تأثیر را چندین برابر می‌کند.
روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه با کشورهای همسایه
ترکیه از جمله کشورهایی است که همواره روابط خود را در حد متعادلی با کشورهای همسایه حفظ کرده است. این کشور نه‌تنها تلاش می‌کند که در منطقه و در راستای ثبات آن نقش‌آفرین باشد، بلکه درعین‌حال سعی در تأمین منافع اقتصادی خود نیز دارد. تعاملات تجاری با کشورهای همسایه نظیر گرجستان، بلغارستان، ایران و عراق به‌عنوان بخش قابل‌توجهی از صادرات و واردات این کشور به شمار می‌رود. از سویی دیگر، ترکیه به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی برای انتقال انرژی از آسیا به اروپا شناخته می‌شود که این موضوع نقش استراتژیک ترکیه را پررنگ می‌کند.
در زمینه روابط سیاسی، کشور ترکیه با برخی از همسایگان خود در طول تاریخ دچار فراز و نشیب‌هایی بوده، اما امروزه به‌طورکلی سیاست‌های این کشور در راستای حفظ دیپلماسی فعال بوده و مشارکت در برنامه‌های منطقه‌ای و همکاری‌های بین‌المللی از اولویت‌های سیاسی این کشور به شمار می‌روند.
جمع بندی
کشورهای یونان، بلغارستان، گرجستان، ارمنستان، ایران، جمهوری آذربایجان، سوریه و عراق از جمله کشورهای همسایه و هم‌مرز با ترکیه هستند. هرکدام از این کشورها به‌نوعی تأثیرات فرهنگی، تجاری، سیاسی و اقتصادی گوناگونی بر وضعیت این کشور می‌گذارند. این کشور همچنین با 4 دریا در پیرامون خود با نام‌های دریای سیاه، دریای اژه، دریای مرمره و دریای مدیترانه هم‌مرز است. ترکیه در نواحی ساحلی خود نه‌تنها یک موقعیت جغرافیایی استراتژیک شناخته می‌شود، بلکه به لحاظ گردشگری و تجاری و فرهنگی نیز جذابیت بالایی دارد.