گلخانه (به انگلیسی Greenhouse) محیطی مناسب برای رشد گیاهان مختلف است که از پوششی شفاف (مانند شیشه) تشکیل شده است. شفاف بودن سقف گلخانه و دیواره‌ها به این دلیل است که نور خورشید به راحتی وارد آن شود. ساخت این محیط‌های جذاب و زیبا به این دلیل است که امکان رشد گیاهان مختلف را درون شهر یا حتی وسط کویر فراهم می‌کنند. علاوه بر این، با گلخانه‌ها امکان کاشت گیاهان مناطق دیگر را در محیط زندگی خود خواهید داشت. اما آیا امکان ساخت گلخانه در محیط خانه هم وجود دارد؟ چگونه؟ در ادامه با صباپروفیل همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم.
چرا باید در منزل گلخانه بسازیم؟
همانطور که گفتیم گلخانه‌ها این امکان را به شما می‌دهند تا گیاهان مناطق دیگر را در محیط زندگی خود داشته باشید. یعنی اگر در محیطی گرم‌سیری زندگی می‌کنید می‌توانید گیاهان مناطق سردسیری را در منزل خودتان پرورش دهید. یا اگر در محیطی سردسیری زندگی می‌کنید امکان پرورش گیاهان مناطق گرم‌سیری را خواهید داشت . البته برای پرورشی کامل و رسیدن به گیاهی سالم و بی نقص نیاز به فراهم کردن شرایطی ایده‌آل بوده و نمی‌توان بدون دقت و تخصص به آن دست پیدا کرد. شما باید علاوه بر ایجاد محیطی مناسب از لحاظ تهویه هوا و نور خورشید، آب و خاک سالمی را به گیاهان برسانید. البته از هجوم آفات هم نباید غافل شد. پس گلخانه شما باید غیرقابل نفوذ بوده و تمام شرایط لازم برای رشد گیاهان را فراهم کند.
با ایجاد تمام این شرایط شما هر آنچه را که بخواهید دارید. گلی زیبا میخواهید که در مناطق بسیار گرم رشد می‌کند؟ میوه‌ای خوشمزه که در مناطق بسیار سرد رشد می‌کند چطور؟ با وجود گلخانه نه نیازی به رفتن تا بازار میوه‌ها را دارید و نه نیازی به مراجعه حضوری به مزرعه‌ها. در حیاط یا پشت بام منزلتان هر آنچه را که میخواهید کاشته و از پرورش آن لذت ببرید. اما آیا ساخت گلخانه در منزل به سادگی قابل انجام است؟ برای داشتن گلخانه در محیط‌های مختلف خانه چه ملزوماتی را باید رعایت کنیم؟
چگونه در خانه گلخانه بسازیم؟
از ابتدای ابداع سازه‌های گلخانه‌ای تا به حال، جذابترین طرح ارائه شده طرح گلخانه در منزل می‌باشد. چرا که این کار باعث شده است تا علاوه بر تبدیل محیط منازل به محیطی جذاب و زیبا، ساکنان خانه‌ها نیز به تولیدکننده‌های کوچک محصولات گیاهی تبدیل شوند. محیط‌های مختلفی در منازل وجود دارند که امکان ایجاد گلخانه در آن وجود دارد. از جمله این محیط‌ها می‌توان به حیاط، پشت بام و اتاق اشاره کرد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
ساخت گلخانه در حیاط منزل
حیاط خانه‌ها مکان مناسبی برای ساخت گلخانه و پرورش گل و گیاهان و میوه و سبزیجات هستند. با استفاده از این فضا می‌توانید بهترین گیاهان را در حیاط منزل خود داشته و در کمترین زمان به آن‌ها دسترسی داشته باشید. اما به همین سادگی نبوده و باید امکانات و شرایط خاصی را برای گیاهانتان فراهم کنید. در غیر این صورت امکان آسیب دیدن آن‌ها به دلیل گرما و سرما و یا آفت‌ها و بیماری‌ها وجود خواهد داشت. در ادامه، مراحل ساخت گلخانه‌ای مناسب در حیاط منزل را مرور خواهیم کرد:
1. انتخاب مکانی مناسب
یکی از مهمترین مسائل برای گیاهان نور خورشید است. از این رو باید مکان گلخانه را به نوعی تعیین کنید که بیشترین نور خورشید را دریافت کند. همچنین قابلیت دسترسی به این مکان از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین باید فضا را طوری تعیین کنید که بتوانید به همه گیاهان دسترسی داشته و اقدامات لازم را برای آن‌ها به عمل آورید.
2. تعیین اندازه
لزومی ندارد که حتما از تمام فضای حیاط برای ساخت گلخانه استفاده کنید. اندازه گلخانه باید با تعداد گیاهان شما متناسب بوده و بزرگ بودن آن ضرورت ندارد. بنابراین میزان فضای لازم برای ساخت گلخانه‌تان را برآورد کرده و سپس به تعیین نوع آن بپردازید.
3. تعیین نوع گلخانه
در این مرحله باید بسته به فضای حیات و امکانات منزلتان به انتخاب نوع گلخانه بپردازید. به طور مثال اگر فضای کمی را در اختیار دارید از گلخانه ایستاده و اگر محیط باز و دیواری کشیده دارید از گلخانه چسبیده استفاده کنید.
4. تهیه و جمع‌آوری مواد و ابزار لازم
اکنون باید مواد و ابزاری که برای ساخت گلخانه نیاز دارید را تهیه کرده و آن‌ها را آماده‌‌ی استفاده کنید. برای این کار باید تمام مواد و ابزار لازم را از قبل پیشبینی کرده و برای آماده‌سازی آن‌ها اقدام کنید. برای ساخت چارچوب گلخانه به مواد و ابزاری مثل پروفیل و لوله گالوانیزه یا پی وی سی، میخ و پیچ و مهره، نایلون یا شیشه و چسب محکم احتیاج می‌باشد. در کنار این موارد نیاز است تا برای تهویه و گرمایش و سرمایش محیط گلخانه اقداماتی را بیندیشید. برای این کار باید از فن‌ها و هیترهای مخصوص استفاده کرده و دمای محیط را کنترل کرد. همچنین باید به رطوبت مورد نیاز گیاهان نیز توجه کرده و با استفاده از دستگاه‌های رطوبت‌ساز، این نیاز ضروری آن‌ها را برطرف کرد. اکنون که مواد مورد نیاز را جمع‌آوری کرده‌ایم زمان ساختن قاب اصلی گلخانه رسیده است.
5. قاب گلخانه را بسازید
در این مرحله با توجه به اندازه‌های تعیین شده برای گلخانه به ساخت قاب اصلی آن می‌پردازیم. برای اینکار با استفاده از لوله‌ها و پروفیل‌های آبکاری شده (ترجیحا پروفیل مبلی ) قاب اصلی را بنا کرده و سپس به نصب پوشش‌های شفاف آن می‌پردازیم.
6. نصب دستگاه‌های تهویه هوا و تنظیم دما
اکنون که گلخانه شکل اصلی خود را پیدا کرده است، زمان آن رسیده که دستگاه‌های تهویه هوا و گرمایش و سرمایشی را جهت تنظیم دما نصب نماییم. برای اینکار باید توجه کنیم که مکان نصب دستگاه‌ها به صورتی باشد که جلوی نور خورشید را نگیرند.
7. نصب قفسه‌ها و تامین خاک
در این مرحله محیط‌هایی را که برای کاشت گیاهان در نظر گرفته آماده می‌کنیم. اگر قصد دارید تا عملیات کاشت را به صورت عمودی هم انجام دهید باید از قفسه‌ها برای آماده‌سازی این محیط استفاده کنید. پس از آماده شدن قفسه‌ها و ظروف کاشت، خاک مناسب را در قسمت‌های مشخص شده می‌ریزیم.
8. نصب سیستم آبیاری قطره‌ای
اکنون وقت آن رسیده تا مهمترین ماده مورد نیاز گیاهان یعنی آب را برای آن‌ها تامین کنیم. برای این کار از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده کرده و آب مورد نیاز گیاهان را برای تمام شبانه روز مهیا می‌کنیم.
9. شروع به کاشت
در نهایت زمان آن رسیده تا کاشت گیاهان مورد نظرتان را شروع کنید. پس از کاشت گیاهان باید تنظیم دمای هوا را طوری تغییر دهید که برای سلامت گیاهان مناسب باشد.
10. نظارت و نگهداری
پس از کاشت گیاهان باید به طور منظم شرایط حاکم بر محیط را نظارت کرده و دما و رطوبت و امکان وجود آفات را مورد بررسی قرار دهیم. فراموش نکنید که در صورت زندگی در محیط‌های ابری، دستگاه‌هایی را برای تولید نور مصنوعی تهیه نمایید. چرا که برخی گیاهان در صورت دور ماندن طولانی مدت از نور خورشید ضعیف شده و به مرور می‌میرند.
ساخت گلخانه در پشت بام
در ابتدا باید به این سولات پاسخ دهید که اصلا امکان ساخت گلخانه خانگی در پشت بام شما وجود دارد؟ آیا پشت بامتان تحمل وزن و بار گلخانه را دارد؟ آیا امکان لوله کشی آب و دسترسی به برق در پشت‌بام منزلتان وجود دارد؟ اگر جواب تمام این سوال‌ها بله بود می‌توانید برای ساخت این محیط جذاب آماده شوید.
در اولین مرحله نیاز است تا محاسبات لازم را جهت ایجاد استحکام و مقاومت لازم گلخانه در برابر شرایط محیطی در نظر بگیریم. چرا که استقرار این سازه در پشت‌بام باعث می‌شود تا مورد هجوم بادها، باران‌ها و تگرگ‌های سنگین قرار بگیرد. نکته‌ی بسیار مهم دیگری وجود دارد که باید حتما به آن توجه کنید. نور خورشید! پارامتری که اگر به درستی به گیاهان نرسد، می‌تواند مرگ آن‌ها را منجر شود. بنابراین باید توجه داشته باشید که گلخانه را به سمتی بسازید که نور خورشید را به طور حداکثری جذب نماید.
هرچند ساخت گلخانه در پشت‌بام شباهت زیاد به ساخت آن در حیاط دارد اما تفاوت‌های مهمی را نیز شامل می‌شوند. از جمله مهمترین تفاوت‌های آن‌ها می‌توان به استحکام لازم در اسکلتشان اشاره کرد. از آن‌جایی که برای ساخت اسکلت گلخانه در پشت‌بام استحکام بیشتری مورد نیاز می‌باشد باید توجه کرد که نمی‌توان از مواد سبک برای این کار اشاره کرد. بهتر است از لوله‌ها و پروفیل‌های مستحکم و سنگینی استفاده شود که در مقابل بادهای شدید استقامت لازم را داشته باشند.
پس از اسکلت و قاب گلخانه باید پوشش آن را نیز به درستی انتخاب کنید. مشخصا بایدا پوششی محکم و مقاوم را به کار برده و از آسیب دیدن آن جلوگیری کنید. بنابراین می‌توان از پلاستیک uv دار استفاده کرده و علاوه بر استحکام، از مقاومت آن نیز در برابر اشعه‌های مضر خورشید استفاده کرد. پس از نصب پوشش‌ها باید آب و هوای داخل گلخانه را برای گیاهان تنظیم کنید. این کار با نصب تجهیزات تهویه هوا و وسایل سرمایشی و گرمایشی انجام می‌شود. البته از رطوبت و آب مورد نیاز گیاهان نیز نباید غافل شد. بنابراین باید به فکر تهیه دستگاه‌های رطوبت‌ساز و آبیاری قطره‌ای هم باشید.
پس از آماده‌سازی تجهیزات، نوبت به نصب قفسه‌ها و ظروف کاشت گیاهان می‌رسد. در این مرحله باید جایگاه‌هایی که برای کاشت گیاهان نیاز دارید را آماده کرده و گیاهان مد نظرتان را بکارید. پس از آن نگهداری و مراقبت روزانه از تجهیزات و گیاهان وظیفه‌ی هر روزه‌ی شما خواهد بود.
ساخت گلخانه در اتاق
هر چند که فضای داخل منزل به دلیل کمبود نور خورشید برای ایجاد گلخانه مناسب نمی‌باشد اما می‌تواند فضای مناسبی را برای پرورش گیاهان گلخانه‌ای فراهم کند. از جمله گیاهانی که برای این فضا مناسب می‌باشند می‌توان به سبزیجات و گل‌هایی مثل نسترن، ساناز، رز و غیره اشاره کرد. از جمله مزایای ساخت گلخانه در اتاق می‌توان به زیباتر کردن منزل، دسترسی راحت به سبزیجات مختلف و ایجاد حس طراوت و سرزندگی اشاره کرد. امکان ساخت این گلخانه‌ها با دو روش چوبی و فلزی وجود دارد. بنابراین شما مختارید بسته به سلیقه و دکوراسیون منزلتان هر جنسی که میخواهید را انتخاب کنید.
ساخت گلخانه چوبی علاوه بر زیبایی منحصر به فردی که دارد به دلیل عایق بودن، گرما را جذب نکرده و بازدهی خوبی را ارائه می‌دهد. همچنین ساخت گلخانه با چوب بسیار ساده‌تر بوده و انعطاف بیشتری را ایجاد می‌کند. اما نباید فراموش کنید که رطوبت داخل گلخانه قاتل جان چوب‌ها بوده و پس از مدتی آن‌ها را پوسیده می‌کند.
شاید با خود بگویید رطوبت فلزات را به شدت تخریب می‌کند و به همین دلیل امکان استفاده از آن‌ها برای ساخت گلخانه وجود ندارد. اما اینطور نیست. چرا که فلزاتی مثل آلومینیوم و لوله گالوانیزه مقاومت خوبی را در برابر رطوبت از خود نشان داده و باعث می‌شوند تا سازه مستحکم‌تری را داشته باشید.
شما حتی می‌توانید با برخی از وسایل دور ریختنی، گلخانه‌ای کوچک و رومیزی را بسازید. به طور مثال قاب عکس‌های چوبی و فلزی برای این کار کاملا مناسب بوده و می‌تواند گلخانه‌ای زیبا را برای شما نتیجه دهد. اینکه گلخانه شما چه شکل و اندازه‌ای داشته باشد به فضا و سلیقه شما بستگی داشته و می‌تواند از فضایی به اندازه یک قفس پرنده تا فضایی به وسعت کل اتاق ساخته شود.
جمع‌بندی
ساخت گلخانه در منزل می‌تواند بسیار جذاب و مفید باشد. با این کار علاوه بر زیباتر کردن فضای منزل، دسترسی خود را به گل‌ها و گیاهان مورد علاقه‌تان سریع و راحت‌تر می‌کنید. ساخت این گلخانه‌ها می‌تواند بسته به محیط منزلتان در حیاط، پشت بام یا داخل خانه انجام شود. در هر کدام از این محیط‌ها شرایطی وجود دارد که حین ساخت گلخانه باید آن‌ها را نیز در نظر بگیرید. به طور مثال در محیط پشت بام امکان وزش بادهای شدید یا بارش تگرگ‌های سنگین باعث می‌شود تا چارچوب گلخانه را به محکم‌ترین شکل ممکن بسازیم. یا در محیط داخلی خانه محدودیت فضا باعث می‌شود تا نتوانیم ابعاد بزرگی را به مرحله ساخت برسانیم. از این رو باید تمام جوانب را سنجیده و سپس به ساخت گلخانه خانگی زیبایمان مشغول شویم.